”Sürdürülebilir Fındık Tarımında İklim Değişikliğinin Rolü” Çalıştayı Sonuç Bildirgesi
31 Mayıs -1 Haziran 2022 tarihlerinde gerçekleştirilen çalıştayda 9 sunum yapılmıştır. Çalıştaya üniversiteler, araştırma enstütüleri, sanayici ve üreticilerden oluşan 166 kişi katılmıştır.
Küresel iklim değişikliğinin en yoğun etkilediği tarımsal faaliyet alanlarından biri fındık tarımıdır. Ağaçlarda dinlenme, çiçeklenme, tomurcuk patlama ve meyve gelişimi gibi dönemlerde meydana gelebilecek sıcak/soğuk hava dalgaları, kuraklıklar, kısa süreli aşırı yağışlar, sel baskınları, heyelanlar gibi ekstrem koşullar üretimi ciddi şekilde etkileyebilecektir. İklim değişiklikleri sadece afetleri meydana getirmekle kalmayıp aynı zamanda gıda üretimi ve güvenliğini de tehlikeye atmaktadır.
Uzun yıllara ait iklim verileri incelendiğinde, ortalama sıcaklık değerinin zamanla artış gösterdiği, yıllık yağışın aylara dağılımı konusunda dengesizlik oluştuğu ve soğuklama sürelerinde son yıllarda azalma olduğu görülmektedir. Küresel ısınmanın getirdiği hava olaylarındaki ekstrem değişimler bitkinin fizyolojisi üzerine de etki etmekte, bazı süreçlerde kesintiler doğurmaktadır. Meteorolojik verilerden elde edilen bu değerlendirmelerden küresel iklim değişikliğine bağlı olarak fındık üretim alanlarında önemli düzeyde sorunlar yaşanabileceği ortaya çıkmaktadır. Aynı zamanda üretim alanlarında da değişikler ya da kaymalar söz konusu olabilecektir.
Türkiye’de fındık yetiştiriciliği yapılan alanlarda iklim değişikliğinin etkisi ile bitki fizyolojisinde stres faktörleri oluşmakta, fenolojide değişiklikler, ekstrem hava koşulları nedeniyle ürün kayıpları, yeni hastalık ve zararlılar veya mevcut olanların popülasyonlarının artması ve daha fazla ekonomik kayba neden olmaları gibi sonuçlar görülmektedir. Bu değişiklikler sonucunda fındık ilerideki yıllarda iş gücü yoğun bir üretim sistemi haline gelecektir.
Bazı ülkelerde fındık yetiştiriciliği yapılan alanlarda iklim değişikliğinin etkisi olarak istilacı böcek ve mikroorganizmaların sayısı ve popülasyonlarının arttığı, sulamaya olan ihtiyacın arttığı, yeni çeşitlerin ve yetiştirme sistemlerinin geliştirildiği görülmektedir.
Küresel iklim değişikliğinin bir sonucu olarak aşağıdaki tedbirlerin alınması önem arz etmektedir.
- Kuraklık, düşük veya yüksek sıcaklık stresine, hastalık ve zararlılara karşı dayanıklı çeşitler ıslah edilmelidir.
- Suyu ekonomik kullanma yöntemleri geliştirilmeli, eğimli arazilerde suyun toprakta kalmasını sağlayacak teraslama teknikleri ve toprak uygulamalarına önem verilmelidir.
- Üreticilere yönelik yağmur suyu hasadı ve biriktirme sistemlerine destek verilebilir.
- Fındık tarımında karbon salınımına sebep olan faaliyetler ve alternatifleri konusunda kamu ve özel sektörle kamu spotları yardımıyla bilinç oluşturulması gerekmektedir.
- Fındık üretiminin farklı aşamalarında çevreye dost tekniklerin uygulanmasına önem verilmelidir.
- İklim projeksiyonlarına bağlı olarak fındık üretimin sahil kuşağından daha yüksek rakımlara doğru kayması öngörülmektedir. Fındığın mekânsal değişimi kapsamında yeni üretim alanlarının ortaya çıkması bu alanlarda kurulacak yeni bahçelerin modern tekniklerle oluşturulması ve çevreyle dost üretim yöntemlerinin yaygınlaştırılması çalıştay kapsamında elde edilen önemli bulgulardan birisidir.
Sonuç olarak, küresel iklim değişikliklerine karşı toleranslı/dayanıklı çeşit geliştirmesi, yetiştirme pratikleri ve alternatifleri konusunda araştırmaların desteklenmesi, iklime uyum için farkındalığın artırılması ve üreticilerin bilinçlendirilmesi önem arz etmektedir.